26 Mart 2008 Çarşamba

BEBEKLERDE DİZANTERİ

İshal, bağırsak hareketlerinin artması, emiliminin azalması ve sekresyonun artması sonucu dışkı kıvamının yumuşak, sulu bir görünüm alması ve günlük dışkı sayısının artmasıdır.Günde üçten fazla sulu dışkılama ishal kabul edilir.Yalnızca sulu dışkılama, dışkının kıvamı sulu değilse ishal anlamına gelmez.Süt çocuklarında yapay ve doğal beslenme şekline göre günlük dışkı sayısı değişir.Sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde günde 7-8 kez dışkılama normal kabul edilir.Günlük dışkı miktarının süt çocuğunda 10/kg, büyük çocuklarda 200g/kg üzerinde olması ishal demektir.Besin bileşiminde yapılan değişikliklere kolay uyum gösterememeleri, ishale neden olan mikroorganizmaları ilk kez tanıdıkları için bağışıklık kazanmadıklarından çocuklar erişkinlere göre ishale daha sık ve kolay yakalanırlar ve ishal çocuklarda daha ağır seyreder.Nitekim akut ishal 0-5 yaş grubunda rastlanan ve ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer alan bir hastalıktır.2-7 gün süren akut ishal uygun tedavi ve sıvı verilmesiyle hemen şifa ile sonuçlanır.7 günden uzun süren uzayan ishal ve 14 günü aşan persistan ishal nedenlerinin araştırılması gerekir. İshalin sıklığı ve nedenleritoplumun sağlık koşullarına göre değişir.Gelişmekte olan ülkelerde hijyen koşullarına uyulmaması nedeniyle ishal ishal gelişmiş toplumlara göre daha sık görülür.Ülkemizde enfeksiyonlar akut ishale yol açan nedenlerin başında gelir.Mikroorganizmalar salgıladıkları toksinler ve diğer hastalık yapıcı özellikleriyle ishale neden olurlar.Bakteriler, virüsler ve parazitler çocuklarda akut ishale neden olmaktadır. Çocuk yaş grubunda akut ishallerin % 5 Şigella, % 3 paratifo, tifo, kolera %2 giardia lambia ile oluşmaktadır.Ağız yoluyla alınan ishal etkenleri çocuğun bağışıklık durumuna, etkenin hastalık yapma gücüne ve tutulan bağırsak kısmına bağlı olarak klinik bulgular gösterirler.En sık ince bağırsakta yerleşmiş enfeksiyon ajanlarıyla oluşan ishaller görülür.Burada yerleşen rota virüse bağlı ishallerde dışkı çok sulu, yeşil veya açık sarı renktedir, miktarca fazladır, su ve tuz kaybı sonucu çocuğun susuz kalmasına neden olur.Kalın bağırsakta yerleşen mikroorganizmaların neden olduğu ishallerde dışkı kanlıdır. Çocukta kramp tarzında karın ağrıları (tenezm) vardır.Amipli ve basilli dizanteri ve E. Coli bu tür ishale neden olur ve antibiyotik tedavisi gerekir.İshalin yanı sıra kusma, karın ağrısı, bulantı, iştahsızlık, ateş, huzursuzluk ve bazen yüksek ateşe bağlı havale görülebilir.Anne sütü almayan ve beslenme bozukluğu olan çocuklarda ishal ağır seyreder, kusma ve diare çocukta sıvı ve elektrolit kaybına ve çocuğun susuz kalarak şoka girmesine neden olur. Hafif ishal olgularında günde 3-4 kez sıvı dışkı vardır.Kusma, bulantı, karın ağrısı ishale eşlik edebilir.İshalin yol açtığı sıvı kaybı vücut ağırlığının % 2,5’inden azdır. Susuzluk hissi ve susuz kalma bulguları yoktur.3-4 günde kendiliğinden düzelir.İshalin erken döneminde çocuk aç ve susuz bırakılmamalı, aldığı besinler sulandırılarak az miktarlarda ve daha sık öğünler halinde verilmelidir. Anne sütü olan bebeklerde emzirmeye devam edilir.Anne sütünde bebeği ishalden koruyan antikorlar, lenfositler, immunglobinler, plazma hücreleri gibi bağışıklık sistemini güçlendiren maddeler olduğu için bu bebeklerde ishal pek görülmez. Anne sütü almayan 4-6 aylıktan büyük bebeklere yoğurt, ayran, sulu pirinç lapası, patetes-havuç püreleri, elma, muz verilir.Öğün aralarında su verilmesi önerilir.İshal durana kadar fazla posa bırakan çiğ sebze ve meyveler bağırsak hareketlerini arttırdığı için; yağlı besinler bağırsaklardan geçişi hızlandırdığı için önerilmez.İshalin şiddetinin artması, çocuğun sıvı ve besinleri alamaması, aldığı gıdaları sürekli kusması, dışkıda kan ve balgam bulunması, ateşinin yüksek olması durumlarında derhal bir hekime başvurulmalıdır. Ağırlık kaybı vücut ağırlığının % 2,5-10’u arasında olan orta şiddetteki ishalde günlük dışkı sayısı 4-10 arasındadır.Kusma, halsizlik, iştahsızlık, karın ağrısı vardır.Ateş yüksek olabilir, idrar miktarı azalmıştır.Deri, dil ve dudaklar kuru, gözler çöküktür.Süt çocuklarında bıngıldak çökmüştür.Solunum ve nabız hızlı çocuk huzursuzdur.İshale neden olan mikroorganizmayı tespit etmek için dışkı mikroskopisi ve dışkı kültürü yapılır.Mikroskopide iltahap ve kan hücreleri, varsa amip ve giardia tespit edilebilir. Dışkıda rota virüs aranır.Lökosit sayısı ve formülü birlikte olabilecek sistemik bir enfekiyon tanısında yol gösterici olabilir.Kan elektrolitleri sıvı kaybının tipini tayinde yardımcı olur.Orta ağırlıkta ishalde ağızdan sıvı tedavisine hemen başlanır.İlk 4-6 saatte 80-100 ml/kg verilen miktar gün boyu sürdürülür.Eczanelerde hazır satılan paketler 1 litre temiz suda eritilerek çocuğa az miktarlarda ve sık olarak içilir.İki yaşına kadar her sulu dışkılamadan sonra 1 çay bardağı.İki yaşından büyük çocuklarda 1 su bardağı içilir.Ağızdan sıvı tedavisi için verilen sıvı mikrop kapmaması için 12 saatte tüketilmeli artan miktar atılmalıdır.Gözlerde şişme, ödem gözlenirse tedavi bir süre bu bulgular kaybolana kadar kesilir.Beslenmeye erken başlanır ve yukarda anlatıldığı şekilde yapılır. Besinler sulandırılarak az miktarlarda ve sık öğünler halinde verilir.Dışkı tahlillerinin sonucuna göre gerekli ise antibiyotik başlanır.3 aylıktan küçük, anne sütünü almayan, ateşli, kusan, genel durumu iyi olmayan bebeklere hemen etkili antibiyotik başlanmalıdır.Halk arasında ishal kesici olarak bilinen difenoksilat, kodein, antikolinerjik içeren ilaçlar bağırsak hareketlerini azalttıkları ve toksinlerin bağırsaklardan atılma süresini uzattıkları için çocuklarda ishal tedavisinde kullanılmazlar.Son yıllarda probiyotiklerin ishalde yararlı oldukları gösterilmiştir.Ağızdan sıvı tedavisine yanıt alınmayan ve verilen sıvıyı kusan çocuklarda damardan sıvı tedavisi başlanmalıdır.Günde 10’dan fazla dışkılayan, yediklerini kusan, elektrolit ve su kaybı olan, vücut ağırlığının % 10’undan fazlasının kaybetmiş, turgoru azalmış, dudakları, cildi kurumuş, gözleri çökmüş huzursuz çocuklar ağır durumda ishali olan çocuklardır.Bu çocuklara hemen damardan sıvı ve elektrolit verilerek şok tablosunu önlemek ve daha sonra kaybettiği sıvıları yerine koymak gerekir.İshalden en etkili korunma ishale neden olan olumsuz hijyen koşullarını ortadan kaldırmaktır.Temiz olmayan içme ve kullanma suları, yetersiz kanalizasyon sistemleri, çocuğa bakan kişilerin ellerinin temizliği, besinlerinin hazırlanma ve saklanma koşulları, çiğ yenecek sebze ve meyvelerin iyi yıkanmaması, bunların açıkta bırakılması, sıcakta bekletilmesi, sineklerden ve haşarattan korunmaması, biberon, bardak, tabak gibi yiyecek kaplarının iyi temizlenmemesi, içlerinde süt ve yiyecek artıklarının kalması, etrafta ishalli kişilerin bulunması, yeterli anne sütü alınmaması, dengesiz ve yanlış beslenme çocuklarda akut ishal oluşmasını kolaylaştıran risk faktörleridir.

Hiç yorum yok: